Kazimierz Świtalski
Kazimierz Świtalski jest bardzo ważnym politykiem okresu międzywojennego i obok
Walerego Sławka, Aleksandra Prystora i Józefa Becka jednym z najbliższych współpracowników Marszałka Piłsudskiego po przewrocie majowym. Ponieważ jest postacią stosunkowo mało znaną starałem się napisać o Nim krótko, prosto, aby każdy kto natknie się na ten tekst, chętnie go przeczytał.
Nie potrafię wyjaśnić związków Kazimierza Świtalskiego z naszą rodziną, ale mówił
kiedyś w mojej obecności Stryj Franciszek, brat mojego Dziadka Ignacego, że około 1930 roku była
w Jędrzejowie z wizytą i odwiedziła także rodzinę Świtalskich, druga żona Kazimierza, Janina
z domu Tynicka, pracująca wtedy na stanowisku sekretarza prezydentowej Michaliny Mościckiej.
Urodził się 4 marca 1886 roku w Sanoku, w obecnym województwie podkarpackim, zmarł 28 grudnia 1962 roku w Warszawie. Pochodził z rodziny inteligenckiej, o tradycjach patriotycznych. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie również w 1908 roku doktoryzował się. Pracował początkowo jako nauczyciel j. polskiego, najpierw w VI, a póżniej VIII Gimnazjum we Lwowie.
W 1918 roku zamieszkał w Warszawie, z którą związał się do końca życia.
Podczas I wojny światowej pełnił służbę w 1 pułku Legionów Polskich /1914-1917/. W roku 1918 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej i brał udział w obronie Lwowa.
W latach 1918- 22 był osobistym sekretarzem Józefa Piłsudskiego. W niepodległej Polsce pełnił wiele funkcji państwowych, min. był ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego
w rządzie Kazimierza Bartela, Premierem Polski, Marszałkiem Sejmu, Wicemarszałkiem Senatu, a także Wojewodą Krakowskim. Ten okres /1928 – 1936/ był niewątpliwie najbardziej intensywnym w jego działalności politycznej.
Wśród ówczesnych elit należał do ludzi światłych i najlepiej wykształconych. Będąc ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego /przez 10 m-cy/ aktywnie zabiegał
o powiększenie budżetu, aby umożliwić powstawanie nowych budynków szkolnych, zwłaszcza na Kresach Wschodnich oraz zwiększyć liczbę etatów nauczycieli szkół powszechnych, by wdrożyć swoją koncepcję szkoły siedmioletniej. Wiele uwagi poświęcił też na przygotowania Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, zwłaszcza w sferze promocji kultury polskiej.
Jako premier pierwszego z tzw. rządów pułkowników /kwiecień – grudzień 1929/ był niezwykle dyspozycyjnym wobec Marszałka Piłsudskiego, ale mimo to umiejętnie koordynował pracę i panował nad całością spraw. Nie znając się dobrze na ekonomii, swoje posunięcia dotyczace gospodarki opierał na konsultacjach z ministrem skarbu Ignacym Matuszewskim oraz ministrem przemysłu i handlu Eugeniuszem Kwiatkowskim. W polityce wewętrznej, szczególnie jeśli chodzi o walkę z opozycją, zajmował stanowisko umiarkowane, starając się łagodzić i tonować ostrzejsze posunięcia Sławka
i Prystora.
Funkcja Marszałka Sejmu RP /9.12.1930 do 10.07.1935/ to szczyt Jego kariery politycznej, stał się wtedy czołowym twórcą nowego ustroju państwa. Problemy przed którymi stanął Marszałek Świtalski i najważniejsi Piłsudczycy oraz posłowie BBWR posiadający wówczas większość w parlamencie, to przygotowanie i uchwalenie Konstytucji RP. Świtalski sprzeciwiał się oparciu rządów na środowisku arystokratyczno-przemysłowym, był natomiast zwolennikiem optymalnego zdemokratyzowania przyszłej konstytucji i parlamentu. Ostatecznie 26 stycznia 1934 roku uchwalono tezy konstytucjne,
a ponad rok później konstytucję, którą prezydent Ignacy Mościcki podpisał 23 kwietnia 1935 roku. Nowa konstytucja stanowiła min., że rząd kieruje sprawami państwa, a parlament sprawuje funkcję ustawodawczą.
Wtym okresie kłopotliwymi i bardzo trudnymi problemami dla Marszałka Świtalskiego była konieczność wyjaśniania opozycji i społeczeństwu problemów związanych z:
– przewrotem majowym /12 -15.05.1926/,
– procesem brzeskim centolewu /26.10.1931 – 13.01.1932/,
– Berezą Kartuską -tj. osadzeniem kilkunastu posłów w twierdzy Brzeskiej /więzieniu wojskowym/, jako ludzi zagrażających bezpieczeństwu, spokojowi i porzadkowi publicznemu /na podstawie rozporządzenia Prezydenta I. Mościckiego z 17.06.1934 roku/,
– niezwykle skomplikowanymi stosunkami z Ukraińcami.
Marszałek Sejmu Kazimierz Świtalski /1930 r/
Źródło: Wikipedia. Wolna encyklopedia.
Po śmierci Marszałka Piłsudskiego /12.05.1935/ w gronie jego współpracowników powstał swego rodzaju ferment związany z chęcią siągania po wysokie stanowiska na scenie politycznej. Świtalski w tym ruchu nie uczestniczył, a na potwierdzenie tego faktu warto przypomnieć , że odmówił nawet prezydentowi Mościckiemu przyjęcia po raz kolejny funkcji premiera /25.09/. Zniesmaczony sporami oraz konfliktami wśród ludzi władzy, odsuwał się coraz bardziej od zasadniczego nurtu politycznego. Był wprawdzie jeszcze senatorem oraz wicemarszałkiem Senatu i Wojewodą Krakowskim, ale to już zdecydowanie schyłkowy okres jego działalności.
Na „politycznej emeryturze” zajmował się już tylko edycją pism Marszałka Piłsudskiego.
W wyniku kampanii wrześniowej 1939 roku, jako oficer pospolitego ruszenia w randze majora, Kazimierz Świtalski dostał się do niewoli niemieckiej i był jeńcem w oflagu Woldenberg. Po powrocie do kraju w styczniu 1945 roku, został aresztowany przez ówczesne władze i więziony do roku 1956.
Jego jedyny syn /z drugiego małżeństwa z Jadwigą Tynicką/, Jacek, urodzony w 1928 r
/ps. „Sadowski”/ poległ w szturmie na Aleję Szucha 1 sierpnia 1944 roku, a więc w pierwszym dniu Powstania Warszawskiego.
/Literatura: Tomasz Serwatka – Kazimierz Świtalski. Biografia polityczna 1886 -1962, Jarosław Łukasiewicz Biografia polityczna K. Świtalskiego, Uniwersytet Szczecińskiego, wydział humanistyczny, Instytut Historii/.